რისი გეშინიათ?

–მე მეშინია ეკონომიკური კრიზისის.

–მე მეშინია მარტოობის.

–მეშინია, რომ ვერ ვიპოვი სამსახურს.

–მეშინია ახლობლების დაკარგვის.

მსგავსი კითხვა–პასუხები გვხვდება სხვადასხვა პოპულარულ სოციალურ გამოკითხვებში, რომლებიც ემსახურება საზოგადოებრივი აზრისა და მოსახლეობის ფსიქოლოგიური მდგომარეობის გამოკვლევას.

დამღუპველი შიში

ადამიანური შიში თავისთავად უნიკალური მოვლენაა. სხვა გრძნობებსა და ემოციებთან ერთად შიშს უკავია ერთ–ერთი უმთავრესი ადგილი ყოველი ინდივიდის ცხოვრებაში. ის თან გვახლავს დაბადებიდან სიკვდილამდე და წარმოადგენს ჩვენი ხორციელი არსებობის განუყოფელ ნაწილს. შიში მიუკერძოებელია და ის არ ირჩევს თავის მსხვერპლს. ის ფლობს როგორც პატარა ადამიანებს, ასევე დიად ადამიანებს, როგორც ღარიბებს – ასევე მდიდრებს, მიუხედავად სქესისა, ასაკისა და მდგომარეობისა.

მაგრამ, რას წარმოადგენს შიში, როგორც ემოცია? საყოველთაო განმარტების მიხედვით შიში არის ფსიქოლოგიური რეაქცია, თავს მოხვეული გარემოთი ან განპირობებული გარემოთი, რომელიც ვარირებს ასაკის მიხედვით. მაგალითად ითვლება, რომ თოთო ბავშვებს ეშინიათ მხოლოდ ორი რამის – ვარდნის და მკვეთრი ხმების. რამდენადაც იზრდება ადამიანი, იმდენად უფრო ემატება სხვადასხვაგვარი შიშები. თუ არ შევებრძოლებით შიშებს, ისინი შესაძლოა გადაიზარდოს ფობიაში, რომელიც გაღრმავდება და დაფუძნდება ჩვენში მთელი ცხოვრების მანძილზე. შიშების უმრავლესობა არ აძლევს ადამიანს საშუალებას იცხოვროს მშვიდად და განვითარდეს და წარმოქმნის დაბრკოლებებს დასახულ მიზნებსა და წარმატებამდე.

თუმცა ნეგატიურ გამოვლინებებთან ერთად, არსებობს პოზიტიური გამოვლინებაც ესოდენ საუცხოო ემოციისა, როგორიც არის შიში. მაგალითად, საფრთხის შიში პირდაპირ არის დაკავშირებული თვითშენარჩუნების გრძნობასთან, რისი მეშვეობითაც ადამიანს შეუძლია აირიდოს მისი ცხოვრებისა და ჯანმრთელობისთვის სახიფათო გარემოებებთან შეჯახების არასასურველი შედეგები.

სასარგებლო შიში

ამრიგად, შიშის მრავალგვარ სახეობებს შორის არსებობს ისეთები, რომლებიც ჩვენს ცხოვრებას შხამავს და ისეთები, რომლებიც მას იცავს. თუმცა, რაოდენ პარადოქსულიც არ უნდა იყოს, ხშირად ხდება ისე, რომ ადამიანები, რომლებიც მთელი ძალით ცდილობენ იმ შიშებისა და ფობიების მოშორებას, რომლებიც ხელს უშლიან ნორმალურ ცხოვრებაში, შეგნებულად აიგნორებენ შიშს, რომელიც მათ საღ აზრს მიუთითებს გონივრულობისა და სიფრთხილისაკენ. სხვაგვარად, მაშ, როგორ უნდა აიხსნას ისეთი ფენომენი, როგორიცაა ნარკოტიკების მოხმარება, მოწევა, ლოთობა, უწესო სექსუალური კავშირები, ჰომოსექსუალიზმი და სხვა მრავალი რამ, რაც, თითქოსდა ნორმალურმა ადამიანმა უნდა უარყოს და რასაც მართლაც უნდა უფრთხოდეს? რატომ ხდება ასე? სწორედ იმიტომ, რომ ადამიანმა, სამწუხაროდ, დიდწილად დაკარგა უნარი აღიქვას შიშის ერთ–ერთი ყველაზე მოქმედი და სასარგებლო სახეობა – ცოდვის მიმართ შიში.

ღვთის შიში

ბიბლიაში წერია შესანიშნავი სიტყვები, რომლებიც ზუსტად გადმოცემენ ამ სიტუაციას:

აი მიზეზი: არ არის ცოდვის შიში, რადგან ყველაფერი, რაზეც აქამდე იყო საუბარი, შეიძლება აღვნიშნოთ ერთი სიტყვით: „ცოდვა“, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ არ არის შიში ღვთის მიმართ. ადამიანს აღარ ეშინია იმისა, რაც მიმართულია უშუალოდ მისი უკვდავი სულის წინააღმდეგ, რაც მას ანადგურებს და ღუპავს. შესაბამისად, აღარ ღებულობს დახმარებას და შველას მისგან, ვინც ის შექმნა და ვისაც ის ჭეშმარიტად უყვარს.

მაგრამ მაინც რა არის ღვთის შიში? ეს მოვლენა მოიცავს 2 ძირითად მომენტს. პირველ რიგში, ეს არის შიში იმისა, რომ შეურაცხყო და გული ატკინო მას, ვინც გიყვარს და ვინც ძვირფასია შენთვის. ამასთან დაკავშირებით მახსენდება ერთი ადამიანის სიტყვები, რომელმაც თქვა: „მე მეშინია ჩემი ცოლის და ჩემს ცოლს ეშინია ჩემი. ჩვენ ერთმანეთის გვეშინია…გვეშინია ერთმანეთი არ გავაბრაზოთ, არ შევურაცხვყოთ და არ დავკარგოთ“. ასევეა ღმერთთან მიმართებაშიც. მაგრამ იმის შიში, რომ არ შეურაცხყოს, უპატივცემულობა არ გამოხატოს და არ დაკარგოს ღმერთი, შეუძლია ჰქონდეს მხოლოდ მას, ვისაც გულწრფელად და ნამდვილად უყვარს უფალი, მთელი გულითა და სულით, ვინც იცის და ესმის ღვთის სიყვარულის ფასი, ვისთვისაც ღმერთი მამაა და მისი დაკარგვა ტოლფასია საკუთარი თავის დაკარგვისა ამ ცხოვრებაში. თუ ადამიანს არა აქვს ღვთისადმი შიში, არა აქვს პატივისცემა და მორჩილება მისდამი, ასეთებისთვის ღმერთი არ არის მამა, არამედ მხოლოდ მკაცრი და სამართლიანი მოსამართლე, და ამ შემთხვევაში რეალური ხდება მეორე მომენტი: შიში ღვთისმიერი დასჯის მიმართ, რომელიც ადრე თუ გვიან ეწევა მას, ვინც ცოდვას სვამს, როგორც ცივ წყალს:

ღვთის შიში, პირველი და მეორე სახეობაც, შეიძლება კარგად გამოვხატოთ მშობლებსა და შვილებს შორის ურთიერთობების მაგალითზე. როდესაც ბავშვი ცდილობს არ ჩაიდინოს რომელიმე არასწორი საქციელი, ამას ის, როგორც წესი, თუ მშობლებისადმი დიდი სიყვარულით ან მათი ნდობის დაკარგვის შიშით არა, თავისი საქციელისათვის დასჯის შიშით მაინც აკეთებს.

თუ ადამიანი ხანდახან მაინც დაფიქრდება იმაზე, თუ რა ელოდება მას საკუთარი სულისადმი დაუფიქრებელი დანაშაულებრივი ძალადობისთვის, მასთან დაბრუნდება დაღუპვისგან დამცველი შიში ღვთისა. ხოლო მონანიების მეშვეობით ღმერთთან შერიგებით მას უკვე ექნება არა იმდენად სასჯელის შიში, რამდენადაც მოსიყვარულე ზეციერი მამისა და მაცხოვრის დაკარგვის შიში. შედეგად ასეთი შიში ღვთისა გამოიხსნის ადამიანს მტანჯველი შიშებისგან. ყველაზე მთავარი – გაქრება სიკვდილის შიში, რადგანაც მას, ვინც უფლის ხელებშია, აღარაფრის უნდა ეშინოდეს, მათ შორის სიკვდილისაც, რამეთუ სიკვდილი დაამარცხა ქრისტემ თავისი საკუთარი სიკვდილითა და მკვდრეთით აღდგომით.

ავტორი: ა. უტკინა