ქრისტიანობა მსოფლიოს უდიდესი რელიგიაა, რომლის მიმდევართა საერთო რაოდენობა კარგა ხანია მილიარდს აჭარბებს. იესო ქრისტე უნდა ჩაითვალოს ყველა დროის უდიდეს მოღვაწედ. მან ისეთი გარდატეხა მოახდინა სამყაროში, რომლის მსგავსი კაცობრიობას არ ახსოვს. ქრისტე შეუდარებელია, როგორც პიროვნება და როგორც მოაზროვნე. შეიძლება, რომ მას ისტორიის ჭეშმარიტი სასწაული ეწოდოს.
თავისი არსებობის პირველი დღეებიდანვე ქრისტიანობას უამრავი მტერი გამოუჩნდა. ისინი არ ყოფილან არც უვიცნი და არც გაუნათლებელნი. ამ ჯურის მოაზროვნენი მთელ თავიანთ განათლებასა და ენერგიას ახმარდნენ ქრისტიანული იდეების გაცამტვერებას, მაგრამ მათ ვერ შეარყიეს ამ უდიდესი მოძღვრების საფუძვლები. დღეს განათლებული კაცობრიობის რჩეული ნაწილი, რომელსაც ისტორიის სადავეები უპყრია ხელთ, ქრისტიანულ მორალს აღიარებს და მის უწმინდეს წიგნზე ხელის დადებით ადასტურებს სამყაროს უკეთესი მერმისისათვის თავდადების ფიცს.
ქრისტიანული რელიგიის წარმოშობისა და განვითარების შესახებ არსებობს ორი სახის წყარო – ქრისტიანული და არაქრისტიანული, რომელშიც შედის ანტიკური ხანის მწერლების ცნობები პირველქრისტიანული თემების შესახებ. ეს არის, ერთი მხრივ, რომის სახელმწიფოს დამოკიდებულების საკითხი და, მეორე მხრივ, პირდაპირი და მწვავე კრიტიკა ახალი რელიგიური მიმდინარეობისა. ამ თვალსაზრისით განსაკუთრებით გამოირჩევიან: ლუკიანე, ცელსუსი, ცეცილიუსი, პორფიროსი, იულიანე, ჰიეროკლესი და სხვანი. სანიმუშოდ შეიძლება დავასახელოთ ქრისტიანობის დაუძინებელი მტრის – ცელსუსისა და ქრისტიანობის აპოლოგეტის – ორიგენეს ნაშრომები, უფრო სწორად, ორიგენეს ნაშრომი, რომელშიც გაცამტვერებულია ცელსუსის ყველა შეხედულება ქრისტიანობის კრიტიკის შესახებ. ჩვენამდე ცელსუსის ნაწარმოებს არ მოუღწევია, მაგრამ ორიგენე, რომელსაც ხელთ უნდა ჰქონოდა ცელსუსის შრომა, პუნქტობრივად სცემს პასუხს ცელსუსის ბრალდებას, საიდანაც ვიგებთ როგორც ცელსუსის, ასევე ორიგენეს ნაშრომების ხასიათს.
არაქრისტიანულ ლიტერატურას განეკუთვნება აგრეთვე ცნობილი ავტორების: ტაციტუსის, იოსებ ფლავიუსის, პლინიუს უმცროსისა და სხვათა ნაშრომები.
ქრისტიანული წყაროებიდან უპირველესი ადგილი უჭირავს ახალი აღთქმის წიგნებს, ანუ სახარებას, სადაც მოთხრობილია იესოს ცხოვრებისა და მოღვაწეობის უმნიშვნელოვანესი მომენტები. სახარება მოიცავს ოთხ წიგნს და თითოეული სახელდება მისი ავტორის სახელით, ესენია: სახარება მათესი, მარკოზის, ლუკასი და იოანესი. ქრისტიანული დოგმატიკის მიხედვით, სახარება დაწერილია სულიწმიდის შთაგონებით, მოციქულთა და მათი მოწაფეების მიერ, ამიტომაც მიჩნეულია, რომ ის, რაც სახარებაშია მოთხრობილი, არის ჭეშმარიტი.
მათე და იოანე უნდა ყოფილიყვნენ ქრისტეს მოწაფეები და, ბუნებრივია, მისი თანამედროვენიც, ხოლო მარკოზი და ლუკა მოგვიანებით უნდა შესდგომოდნენ მესიის ცხოვრების აღწერას.
სახარება, ანუ, როგორც მას ხშირად უწოდებენ, ოთხთავი, არის კანონიკური წიგნი და სავალდებულო სახელმძღვანელო ქრისტეს გზაზე შემდგარი ყველა მორწმუნისთვის.
ქრისტიანული რელიგიის ჩამოყალიბება დაიწყო რომის იმპერიაში და მისი აღმავლობა პირდაპირ დაუკავშირდა ამ უზარმაზარი იმპერიის პოლიტიკურ და ეკონომიკურ კრიზისს.
რომის იმპერია, რომელიც გადაჭიმული იყო ევფრატიდან ატლანტის ოკეანემდე, კალედონიის მთებიდან საჰარამდე, წარმოადგენდა მთელ სამყაროს და ყველა კულტურული მოვლენა მის საზღვრებში ხდებოდა. საქმე იქამდე მივიდა, რომ მისი მოქალაქე მსოფლიო მოქალაქედ იქცა. ნაციონალური ღმერთის თაყვანისცემა ცუდ ტონად ითვლებოდა. თავად რომაელთა დამოკიდებულება სხვა რელიგიის აღმსარებელთა მიმართ ერთობ ინდიფერენტული იყო. თითქოს მოთხოვნილებაც გაჩნდა ისეთი ღმერთისა, რომელიც ადამიანს ნაციონალობისა და ეთნიკური წარმომავლობის გარეშე დააყენებდა. ასეთი იყო ქრისტე, რომლის მოვლინებას მაშინდელი მსოფლიოს წიაღში უკვე ჰქონდა ნიადაგი მომზადებული.
როგორც ცნობილია, რომის იმპერიაში სახელმწიფო ენად ითვლებოდა ლათინური, არამცირედი როლი ეჭირა ბერძნულსაც. ფაქტობრივად, ამ ორი ენის გაბატონებულმა მდგომარეობამ ხელი შეუწყო ქრისტიანობის გავრცელებას. იმდროინდელ ქალაქებს: რომს, კართაგენს, ალექსანდრიას, ანტიოქიას, ეფესოს, კორინთოსა და მილანს, ფაქტობრივად, არ ჰქონდათ მკვეთრად გამოხატული ნაციონალური სახე. აქ ერთად ცხოვრობდნენ იტალიელები, ბერძნები, ებრაელები, მცირე აზიიდან გამოსული ხალხები, რაც განაპირობებდა ნაციონალური ღმერთებისადმი გულგრილ დამოკიდებულებას.
ახალი აღთქმის მეცნიერ-მკვლევართა ვარაუდით, მაცხოვარი უნდა დაბადებულიყო ძვ.წ. 7 ან 6 წელს. მისი ამქვეყნად მოვლინება ჯერ კიდევ ძველი აღთქმის წიგნებშიც იყო გაცხადებული და როგორც მხსნელს, მას უკვე ელოდა ისრაელის ერიც.
ქრისტე ბერძნულად ნიშნავს “ცხებულს”, თავის მხრივ, იგი სათავეს იღებს ებრაული გამოთქმიდან – “ღმერთის ცხებული”. ამ გამოთქმას ხშირად ხმარობდნენ ებრაელები თავიანთი მეფისადმი, რითაც ხაზს უსვამდნენ მის უმაღლეს დანიშნულებას. მოგვიანებით, დაახლოებით ძვ.წ. II საუკუნის მწერლებთან იგი მოასწავებს აღთქმულ მხსნელს, ნაციონალურ ბელადს, რომელიც იხსნიდა მათ რომაელთა ბატონობისაგან.
როგორც მათეს სახარება მოგვითხრობს, ქრისტე დაიბადა ღმერთის ჩარევით და მისი ნებით. დედამისი მარიამი იყო ცოლი ხითხურო იოსებისა, რომელსაც წინასწარ ეუწყა მოსალოდნელი შობის შესახებ და ვინაიდან აღიარა ღმერთის მონაწილეობა ამ საქმეში, ყოველმხრივ იკისრა ახალდაბადებულის მამობა.
ქრისტეს დაბადების წინ გამოიცა რომის იმპერატორის ბრძანება, რომლის მიხედვით უნდა მომხდარიყო მოქალაქეთა აღწერა. იოსების ოჯახი ნაზარეთში ცხოვრობდა, ხოლო წარმოშობით დავითის ტომიდან იყო და ამიტომაც ჩასაწერად დავითის ქალაქ ბეთლემს წავიდნენ. აქ მათ ღამის გასათევი ადგილი ვერ მონახეს და თავი გამოქვაბულს შეაფარეს, სადაც მწყემსებს სადგომი ჰქონდათ მოწყობილი. ღამით მარიამს მშობიარობა დაეწყო და გამთენიისას დაიბადა იესო, რომელიც დედამ სახვევებში გაახვია და ბაგაში ჩააწვინა.
ქრისტეს დაბადების ჟამს ცაზე გაბრწყინდა კაშკაშა ვარსკვლავი, რაც აღმოსავლელმა მოგვებმა განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი მოვლენის საწინდრად მიიჩნიეს და გაჰყვნენ მნათობის ციალს, რათა ნაწინასწარმეტყველები მოვლენა ეხილათ.
ამ ფაქტით შეძრული მოგვები დაიძრნენ იერუსალიმისკენ და ღმერთმაც ინება, რომ ისინი შესწრებოდნენ ქრისტეს შობის სასწაულს. მოგვებმა დალოცეს ბაგაში ჩაწვენილი ჩვილი, მუხლი მოიყარეს მის წინაშე და რუდუნებით მიუძღვნეს ოქრო – როგორც მეფეს, გუნდრუკი – როგორც ღმერთს და მური – როგორც ადამიანს. მოგვთა თაყვანისცემა იყო მესიის მოვლინების აღიარება კაცობრიობის წინაშე.
იუდეის მმართველმა ჰეროდე დიდმა შეიტყო თუ არა ქრისტეს დაბადების ამბავი, რომელსაც მეფობას უწინასწარმეტყველებდნენ, გადაწყვიტა, ბეთლემსა და მის მახლობლად მიმდებარე დასახლებებში ამოეწყვიტა ორ წლამდე ასაკის ყველა ყრმა, რათა წინასწარმეტყველება არ აღსრულებულიყო. ასეთი საშიშროების გამო, ღმერთის ჩაგონებით, იოსები თავისი ოჯახით ეგვიპტისკენ გაეშურა, რათა საშინელი მტარვალისგან თავი ეხსნათ. იოსები ეგვიპტეში დიდხანს არ დარჩენილა, რადგან ჰეროდე დიდი მალე აღესრულა და წმინდა ოჯახი უკან დაბრუნდა.
ნაზარეთში მაცხოვარმა თითქმის 30 წელიწადს დაყო. ქრისტეს ბავშვობის შესახებ მხოლოდ ლუკას სახარებაშია მცირეოდენი მინიშნება, რომ იგი იზრდებოდა და მტკიცდებოდა სულით.
12 წლის იესო პასექის დღესასწაულზე მშობლებს იერუსალიმში გაჰყვა. ეს იყო ებრაელთა უდიდესი დღესასწაული, რომელზე დასასწრებად ყოველი მხრიდან მიემართებოდნენ მორწმუნენი. თავად ქალაქი სავსე იყო მილეთის ხალხით და წმინდა ოჯახი ქალაქგარეთ დაბინავდა. რელიგიური ზეიმი რამდენიმე დღეს გაგრძელდა. ერთ დღეს იესო ქალაქის შიგნით, ტაძრის მახლობლად, მშობლებს დასცილდა და მთელი დღე-ღამით დაიკარგა. მესამე დღეს, როცა შეშფოთებულმა მშობლებმა როგორც იქნა, მიაკვლიეს, საყვედური უთხრეს: “მერედა რას მეძებთ? – უპასუხა იესომ – ნუთუ არ იცით, რომ მე მმართებს იქ ყოფნა, სადაც ყველაფერი მამაჩემს ეკუთვნის.”
იესოს ცხოვრების 12 წლიდან მხოლოდ ტაძრად მიყვანის ეპიზოდია ცნობილი, დანარჩენი 18 წლის შესახებ მახარებლები დუმან, თუმცა მარკოზს მოეპოვება მასზე წარმოთქმული ერთი მნიშვნელოვანი ფრაზა: “ის ხურო არაა”? – ეს თქვა კაცმა, ვინც იცნო იესო, ხოლო მახარებელმა საჭიროდ მიიჩნია ფრაზის ჩაწერა. ამ მაგიურმა სიტყვებმა განსაზღვრა ქრისტიანული სამყაროს მომავალი. ირკვევა, რომ მაცხოვარი მთელი ცხოვრება შრომობდა თავისი ხელობით და იყო ღარიბი, რადგან მას, პროვინციული ქალაქის ხუროს, შეუძლებელია ბევრი და მდიდარი მუშტარი ჰყოლოდა. იესოსთვის პირველდაწყებითი განათლება მშობლებს უნდა მიეცათ, რაც ითვალისწინებდა ბიბლიის (ძველი აღთქმის წიგნები) შესწავლას.
იესოს სასაუბრო ენა უნდა ყოფილიყო არამეული, მაგრამ მან ებრაულიც ჩინებულად იცოდა. ვარაუდობენ, რომ ფლობდა ბერძნულსაც, რადგან ხშირად უხდებოდა ურთიერთობა ამ ენის მცოდნე ხალხთან. რაც შეეხება ლათინურს, როგორც რომის იმპერიის სახელმწიფო ენას, იგი ნაკლებად ან სულაც არ იცოდა.
რაც უნდა ესწავლა ქრისტეს ბავშვობასა და სიყმაწვილეში, მისი გულისყური მიმართული იყო მამა ღმერთისკენ. ეს იყო წლები შინაგანი მზადებისა, დიადი მისიის მოლოდინი და აჰა, გაისმა ხმა უდაბნოდან, რომელიც ადამიანებს, განკითხვის მოახლოებით შეძრული, მონანიებისკენ მოუწოდებდა. ეს იყო ხმა იოანე ნათლისმცემლისა, რომელსაც ღმერთმა ქრისტეს სახალხოდ აღიარება დააკისრა.
ქრისტეს ცხოვრება დაემთხვა ეპოქას, როცა პოლიტიკურად და სოციალურად დაღლილი საზოგადოება დაქცევის პირას იყო მისული. რომის ტყვეობაში მყოფი ისრაელი ერი მშველელს ეძებდა. სამყარო უნდა შეცვლილიყო, მაგრამ საით? ისრაელის იდეალი იყო მესია მხოლოდ ებრაელთათვის, მხოლოდ მათ რომ გაათავისუფლებდა ტყვეობისგან, მაგრამ მხოლოდ ისრაელი არ ელოდა ასეთ მხსნელს. ეპოქა მოითხოვდა მესიას, რომელიც შეუდარებელი იქნებოდა არა მხოლოდ მოღვაწეობით, არამედ სასწაულებითაც და სიკვდილითაც. და ასეთ საჭირო დროს გაისმა ხმა უდაბნოდან. იგი იყო განდეგილი, თავისებური მეამბოხე, მოწოდებული, რათა თავისი შინაგანი ცეცხლით წარმოეთქვა მამხილებელი სიტყვები არსებულ საზოგადოებაზე და ეწინასწარმეტყველა მომავალი. მან მისცა ნიშანი ხალხს მესიის მოვლინებისა.
როცა იოანე ნათლისმცემელს შეეკითხნენ, თავად ის ხომ არ არის მესია, მან უპასუხა, რომ არც მესიაა და არც ელია წინასწარმეტყველი, ის უბრალოდ “ხმაა უდაბნოში” და სხვა არაფერი, მაგრამ მას მოჰყვება კაცი, რომელიც წინაა მასზე.
მიუხედავად იოანეს წინააღმდეგობისა, მაცხოვარმა მისგან მიიღო ნათელი და მოინათლა წყლით, რითაც კიდევ ერთხელ უარყო ამპარტავნობა. სწორედ ნათლობისას გადმოვიდა სულიწმიდა და მტრედის სახით გადმოევლო ქრისტეს, ხოლო ჰაერში გაილივლივა ღვთის იდუმალმა ხმამ “ესე არს ძე ჩემი საყუარელი.” ამის შემდგომ იესო განმარტოვდა უდაბნოში, რათა გაეძლო ცდუნებისთვის, რომელიც მისთვის გაემზადებინა სატანას. მაცხოვარმა უდაბნოში 40 დღეს დაყო. იგი ვერ აცდუნა ვერც სხეულმა და ვერც ეშმაკმა.
როგორც ცნობილია, იესოს სულ 12 მოციქული (ანუ მოწაფე) ჰყავდა.
მონათვლის მეორე დღეს იოანე ნათლისმცემელთან კვლავ მივიდა იესო, ხოლო იოანემ მოჰკრა თუ რა თვალი, თქვა: “აჰა, ტარიგი ღმრთისაი.” ამის გაგონებისთანავე მის გვერდით მყოფი ორი კაცი, იოანეს მოწაფეები, იესოს გაჰყვნენ უკან. ამ ორიდან ერთი იყო ანდრია, ხოლო მეორე უნდა ყოფილიყო ერთ-ერთი სახარების ავტორი – იოანე (ფარარი). შემდეგ ანდრიამ თავის ძმას, სიმონს ახარა, რომ ნახა მესია. ანდრიამ მოწაფეთაგან პირველმა უწოდა ქრისტეს მესია და ამასთანავე, იგი იყო პირველი მოწაფე, რომელსაც მოუწოდა სამოღვაწეოდ ქრისტემ, რაც შემდგომ ანდრიას ზედწოდების საფუძვლად იქცა (ანდრია პირველწოდებული). ანდრიამ მაცხოვარს წარუდგინა სიმონი. იესოს თვალმა მაშინვე შეიცნო მასში კეთილი და დამყოლი კაცი, უწოდა მას პეტრე და ისიც დაიმოწაფა.
უდაბნოდან დაბრუნების მესამე დღეს ქრისტე შეხვდა ფილიპეს, რომლის ბერძნული სახელი ადასტურებდა, რომ იგი ახლოს იდგა ამ ენაზე მოლაპარაკე ხალხთან.
მეოთხე დღეს ამ კრებულს მიემატა ბართლომე, რომელსაც ადრე ნათანაელი ერქვა და იგი უშუალოდ ფილიპეს მცდელობით დაემოწაფა მაცხოვარს. ბართლომე გალილეის კანადან იყო, მაღალი სოციალური მდგომარეობით.
შემდეგი მოწაფე გახდა ხარკის ამკრეფი მათე, რომელიც მიჩნეულია ერთ-ერთი სახარების ავტორად. დანარჩენი მოწაფეების შესახებ ცოტა რამაა ცნობილი.
თავისი მოღვაწეობის ზენიტში ქრისტემ საჭიროდ მიიჩნია, აერჩია 12 მოწაფე. მათეს სახარების მიხედვით, მოციქულები ასე არიან განლაგებულნი: სიმონ-პეტრე, პეტრეს ძმა ანდრია, იაკობ ზებედესი, მისი ძმა იოანე, ფილიპე, ბართლომე, თომა, მათე, იაკობ ალფესი, თადეოზი, სიმონ კანანელი და იუდა ისკარიოტელი. როგორც ცნობილია, ამ უკანასკნელმა გასცა იესო, რის გამოც სინდისით ქენჯნილმა თავი ჩამოიხრჩო. კრებულის შესავსებად მოწაფეებმა წილი ყარეს ქრისტეს ორ უახლოეს მიმდევარს შორის, რომელიც ერგო მატათას და იუდას ნაცვლად იგი შეირაცხა მეთორმეტე მოციქულად.
…ერთხელ ქრისტე ქორწილს დაესწრო კანაში, სადაც ღვთისმშობელიც იმყოფებოდა. მესიამ იქ თავისი ხუთი მოწაფე მიიყვანა. ამდენ ხალხს ოჯახი არ ელოდა და ამიტომაც დააკლდათ ღვინო. მაშინ ღვთისმშობელმა, რომელმაც კარგად უწყოდა იესოს ღვთაებრიობა, მიმართა მას, მოეხდინა სასწაული და გაეჩინა ღვინო. ქრისტემ უბრძანა მსახურებს, წყლით აევსოთ ჭურჭლები და როცა მსახურებმა სუფრაზე მიიტანეს, მათგან საუკეთესო ღვინო წარმოდინდა. ეს იყო მისი პირველი სასწაული. ამით ქრისტემ პირველად გამოავლინა ღვთაებრივი ძალა.
თავისი ქადაგების ადგილად ქრისტემ თავდაპირველად ქალაქი კაპერნაუმი აირჩია, რომელიც პალესტინაში მდებარეობდა და გამოირჩეოდა შესანიშნავი ბუნებით.
პასექის დღესასწაული, რომლის დროსაც იერუსალიმიდან ათასი ჯურის ხალხი მიემართებოდა, ებრაელთა უდიდეს დღესასწაულად მიიჩნეოდა. იერუსალიმში ამ დროს საღვთისმსახურო რიტუალი დაკნინებული იყო. ტაძარი იერუსალიმის ვაჭრებისა და ლაზღანდარების ბუდედ გადაქცეულიყო. ღვთის სახლი პატივაყრილი და იავარქმნილი გახლდათ. იესო განაცვიფრა ხალხის ასეთმა უღვთოობამ და გადაგვარებამ. დაერია ირგვლივ ყველაფერს, ააყირავა დახლები, ტაძრიდან გამოყარა ხალხი და პირუტყვი, და ეს გააკეთა ისეთი რისხვითა და სამართლიანობის ისეთი განცდით, რომ გაოგნებულმა ბრბომ წინააღმდეგობის გაწევა ვერ მოახერხა. როცა ფარისევლებმა ამგვარი საქციელისთვის განმარტება მოსთხოვეს, იესომ მიუგო: “დაანგრიეთ ეს ტაძარი და სამ დღეში აღვადგენ მას.” ამ ფრაზით იესო გამოხატავდა თავისი სხეულებრივი ტაძრის დანგრევას, რომელსაც სამი დღის შემდგომ ზეცად ამაღლება ეწერა.
როცა ქრისტემ თავის მშობლიურ ადგილს, გალილეას მიაშურა, თავისიანები გულცივად შეხვდნენ. თავად მესიამაც კარგად უწყოდა, რომ წინასწარმეტყველი არ არის დაფასებული თავის მამულში, მაგრამ არ სურდა, თავისიანები დიდი მადლის გარეშე დაეტოვებინა. ნაზარეთში მას ვერ მიუხვდნენ და ქვებით ჩაქოლვაც მოუნდომეს, ანაზდეულად რომ არ გაშორებოდა.
კაპერნაუმი ქრისტეს ქალაქად იქცა, საიდანაც იწყება მისი მოღვაწეობა. მაცხოვარი მთელ დღეებს ქადაგებაში ატარებდა და, ამასთანავე, კურნავდა ავადმყოფებსა და ხეიბრებს. შემდგომ მან შეარჩია სამოცდაათი მოწაფე და უთხრა: “სამკალი ფრიად არს, ხოლო მუშაკნი მცირედ.” (მათე 9:36-38). დააწყვილა ერთმანეთთან დაახლოებული ორ-ორი მოწაფე და წინასწარვე მიავლინა იმ ადგილებში, სადაც თავად აპირებდა მისვლას.
ქრისტეს ერთი დიდი სასწაულთაგანი იყო დაპურება ხუთი ათასი კაცისა, რომელნიც მისი ქადაგების ხმას გამოჰყოლოდნენ თავიანთი დაბებიდან და ქალაქებიდან.
უზარმაზარ ბრბოს, რომელიც ტიბერიის ტბის პირას შეჩერებულიყო, ისე შემოაღამდა ქრისტეს ქადაგებაში, რომ შინ წასვლა დაუგვიანდა. ანდრიამ მაცხოვარს უთხრა, რომ მხოლოდ ხუთი პური და ორი თევზი ჰქონდა ერთ ყმაწვილს. მაშინ იესომ მოატანინა პურები, თვალები ცისკენ აღაპყრო, პურიანი კალათა მაღლა ასწია და დაილოცა, შემდეგ პურები დატეხა და მისცა მოწაფეებს, რომელთაც დაარიგეს ხალხში.
საჭმელი ყველას ეყო, მორჩათ კიდევაც, რომლის შეგროვება ბრძანა ქრისტემ და ეს ხაზგასმულად გააკეთა, რათა დაენახვებინა თავისი მოწაფეებისთვის, რომ მფლანგველობა უცხოა ღვთის სახლის მაშენებელთათვის.
ამის შემდეგ ხმა დაირხა, რომ ჭეშმარიტად მესიის სასწაულს შეესწრნენ. ხალხი აღტაცებამ მოიცვა. მზად იყვნენ, ქრისტე მეფედ გამოეცხადებინათ. ამას რომის ხელისუფლების გაღიზიანება შეეძლო. საშიშროება წამიერად იგრძნო იესომ. მისი მითითებით მოწაფეები ნავში ჩასხდნენ და ზღვის შუაგულისკენ გაცურეს, თავად მან კი ხალხი დაარწმუნა, რომ ამჟამად მათთან განშორება იყო საჭირო.
იესო ზეგანზე სალოცავად განმარტოვდა. გრძნობდა, რომ დადგა დიადი გარდატეხის მომენტი, რომელიც მას განსაცდელს უმზადებდა და აჰა, ავიდა მამის წინაშე თავისი სულის გასამაგრებლად. ანაზდეულად ქარი ამოვარდა, ზღვა აღელდა, ნავს ქარიშხალი დანთქმით ემუქრებოდა. მოციქულებს იმედი გადაეწურათ, რადგან მათ გვერდით არ იმყოფებოდა ის, ვისაც შველა შეეძლო. ამ დროს ზღვაში გაიბრწყინა რაღაცამ, მოციქულებმა ნანახი მოჩვენებად მიიღეს, რადგან ზღვაზე მავალი იესო ვერ წარმოედგინათ.
ის კი მოიწევდა მათკენ და არ იძირებოდა. იესომ ხმა ამოიღო: “გამხნევდით, მე ვარ, ნუ გეშინიათ”. იესოს ხმით გულმოცემულმა პეტრემ ანგარიშმიუცემლად წამოიძახა: “უფალო, თუ ეს შენა ხარ, მიბრძანე, მოვიდე შენთან წყალ-წყალ” და მაცხოვრის დასტურზე წამსვე გადაეშვა წყალში, მაგრამ იწყო დაძირვა და უმწეოდ ასავსავებდა ხელებს. მაშინ მაცხოვარმა გაუწოდა ხელი, აიყვანა ნავზე და უთხრა: “რატომ დაეჭვდი მცირედ მორწმუნევ”. როცა ზღვაზე ქარი ჩადგა, აღტაცებულმა მოციქულებმა თაყვანი სცეს იესოს და მიაგეს სიტყვა: “ჭეშმარიტად ღვთის ძე ხარ შენ”.
მათთვის ფეხების ბანას რომ მორჩა, აიღო თავისი სამოსელი, კვლავ დაჯდა და უთხრა მათ: “იცით, რა გაგიკეთეთ? თქვენ მე მოძღვარსა და უფალს მიწოდებთ. მართალს ამბობთ, რადგან ვარ. ამიტომ, თუ მე, მოძღვარმა და უფალმა, დაგბანეთ ფეხები, თქვენც უნდა დაბანოთ ერთმანეთს ფეხები. (იოანეს სახარება 13:12-14)
ებრაელთა წარმოდგენით, ავადმყოფობა ცოდვის გამო მოევლინებოდა ადამიანს, ცოდვა კი უნდა გამოესყიდათ საწესჩვეულებო რიტუალითა და მსხვერპლშეწირვით და იგი უნდა შეესრულებინათ მხოლოდ კულტის მსახურთ. ხოლო ქრისტე კიდევაც კურნავდა სნეულთ და კიდევაც მიუტევებდა, რასაც ფარისევლები თავიანთ საქმეში ჩარევად მიიჩნევდნენ.
იესოს წინააღმდეგ ფეხზე დადგა იერუსალიმის სამღვდელოება, მღვდელმთავრების – ანასა და კაიაფას მეთაურობით. ღვთისმსახურთა თათბირისას მათთან გამოცხადდა იესოს ერთი მოწაფეთაგანი, იუდა და თავისი სამსახური შესთავაზა იესოს დასატყვევებლად, რადგანაც ეშმაკი შევიდა მასში და მისი ბნელი სული ბოროტებით აივსო.
ვნების კვირის ოთხშაბათს ქრისტემ თავისი მოწაფეები პეტრე და იოანე გაგზავნა იერუსალიმში, რათა მოემზადებინათ ყველაფერი მომავალი დღესასწაულისთვის. წინასწარ მიანიშნა მათ იმ სახლზე, სადაც უნდა მომზადებულიყვნენ პასექისთვის. როცა მოაღწია ჟამმა, იესო მოწაფეებთან ერთად მივიდა ამ სახლში და უთხრა მათ, “დიდად მსურდა, თქვენთან ერთად მეგემა ეს პასექი ჩემი ტანჯვის წინ. რადგან მე გეუბნებით, რომ აღარ ვჭამ მას, ვიდრე არ აღსრულდება იგი ღვთის სასუფეველში”.
მოატანინა ვარცლი და ყველა მოწაფეს თავად დაბანა ფეხები. მხოლოდ პეტრემ გაბედა ეკითხა ამ უცნაური ქმედების მიზეზი, რაზეც ქრისტემ უპასუხა: “თქვენ მე მიწოდებთ მოძღვარს და უფალს, სწორადაც ამბობთ, რადგანაც ვარ, ამიტომ თუკი მე, მოძღვარმა და უფალმა, დაგბანეთ ფეხები, თქვენც ერთმანეთს უნდა დაბანოთ ფეხები. რადგან მაგალითი მოგეცით, რათა როგორც მე მოგექეცით, თქვენც ისე მოიქცეთ”. ამ სიტყვებში გაცხადებულია უსაზღვრო თავმდაბლობისა და სიყვარულის მაგალითი, რომელიც ქვაკუთხედად უნდა დასდებოდა ქრისტიანულ რელიგიას.
საიდუმლო სერობისას იესომ რამდენჯერმე მიანიშნა მოწაფეებს, რომ მათ შორის ერთი გამცემი უნდა ყოფილიყო. “უფალო, ვინაა იგი?” – იკითხა იოანემ. – ეს ისაა, – მიუგო იესომ, ვისაც ამოვუწებ ლუკმას და მივცემ. მან მართლაც აიღო პურის ქერქი, ამოუწო საერთო სინზე, მიაწოდა იუდას და უთხრა: “რასაც აკეთებ, მალე გააკეთე”. იუდა ელდისგან გახევდა და მსწრაფლ გაეცალა სერობის მონაწილეთ. იესომ აიღო პური, აკურთხა, დატეხა, მისცა მოწაფეებს და თქვა: “აიღეთ, ჭამეთ – ეს ჩემი სხეულია”. აიღო სასმისი, მადლი შესწირა, მისცა მათ და უთხრა: “ყველამ შესვით აქედან, ვინაიდან ეს არის ჩემი სისხლი ახალი აღთქმისა”.
იუდას წასვლის შემდგომ მაცხოვარმა საბოლოო დარიგება მისცა თავის მოწაფეებს. “გიყვარდეთ ერთმანეთი”, ღაღადებდნენ მისი ბაგენი. ეს მცნება, რომელიც მოსეს კანონებშიც იყო მოცემული, ახალ შინაარსობრივ დატვირთვას იღებდა. ამ დარიგებამ დააეჭვა პეტრე და შეეკითხა მაცხოვარს: “უფალო, სად მიხვალ”. “სადაც მე მივალ, შენ ვერ გამომყვები ამჟამად, არამედ შემდეგ გამომყვები”. – სულს დავდებ შენთვისო, – უთხრა პეტრემ. “მამლის ყივილამდე სამჯერ უარმყოფ მე” – წყნარად მიუგო იესომ. ეს იყო მწარე სიმართლე. ეს იყო შეცნობა ადამიანისა, რომელმაც მართლაც დაადასტურა თავისი სისუსტე, როდესაც დატყვევებულმა მოსალოდნელი დასჯის შიშით იმავე ღამეს ქრისტეს ნაცნობობაზე სამგზის განაცხადა უარი.
მაცხოვრის დარიგებაში ისმოდა მკაცრი გაფრთხილება ახალი მოღვაწეობის შესახებ. რომ ბედნიერი მოგონება იცვლებოდა მკაცრი მომავლით, რომლის დროსაც არათუ აბგა და ჯოხი იყო საჭირო, არამედ ხმალიც, რათა გადარჩენილიყო მომავლის იმედი.
გამოთხოვებისას ქრისტემ განაცხადა, რომ მოაღწია განკითხვისა და დამცირების ჟამმა, რომ ამაღლებამდე დარჩენილი დრო მისი წამებისა და შურისძიების უმძიმესი წუთებით იქნებოდა სავსე.
გეთსიმანიის ბაღში შემოუძღვა ბრბოს იუდა და საკოცნელად მიიწია იესოზე, რითაც ნიშანი მისცა, რომ ვისაც კოცნას უპირებდა, შესაპყრობიც ის უნდა ყოფილიყო.
ებრაელებს სიკვდილით დასჯის უფლება არ ჰქონდათ, რადგან იუდეაში რომის კანონები მოქმედებდა და მხოლოდ რომის მოხელეს შეეძლო განაჩენი აღესრულებინა. მღვდელმთავრებმა იესოზე მსჯავრის გამოტანა იუდეის რომაელ მმართველ პილატეს სთხოვეს. პილატემ საკმარისი სამხილი ვერ დაინახა და იესოს გათავისუფლებაც კი დააპირა, რისთვისაც კეისრის მოღალატეობა დასწამეს. პილატე იძულებული შეიქნა, ხალხის ნებას დაჰყოლოდა. ამის შემდგომ იესოს დაუწყეს ცემა, წყევლა, დაცინვა.
ეკლის გვირგვინი დაადგეს თავს, ბოლოს წაიყვანეს გოლგოთის მთაზე და ორ ავაზაკთან ერთად ჯვარზე გააკრეს. ექვსი საათის განმავლობაში იტანჯებოდა ჯვარზე გაკრული და უკანასკნელად მამის წიაღში მობრუნებულმა ეს სიტყვები წარმოთქვა: “მამაო, შენს ხელთ ჩამიბარებია სული ჩემი”. ეს იყო ტანჯვის დასასრული, ეს იყო მისი გამეფება ზეციურ სამყაროში, ეს იყო სასუფეველი ცათა, რომელიც მიიღო დედამიწაზე ადამიანური ცხოვრების ტანჯვის შემდგომ.
ქრისტეს ჯვარცმა მოხდა პარასკევს. იმავე საღამოს ვინმე იოსებ არიმათიელი გამოცხადდა პილატესთან და სთხოვა, უფლება მიეცათ ჩამოეხსნათ ქრისტე ჯვრიდან და დაეკრძალათ. პილატე დათანხმდა, ტილოში შეხვეული მაცხოვრის გვამი გადაასვენეს კლდეში გამოკვეთილ მღვიმეში, რომლის გამოსასვლელს დიდი ქვა მიაფარეს.
კვირას მენელსაცხებლე ქალები მარიამ მაგდალინელი, სალომე და სხვანი მივიდნენ მაცხოვრის საფლავთან, რათა მისთვის ნელსაცხებელი ეცხოთ, მაგრამ მაცხოვარი იქ აღარ დაუხვდათ. მალე პეტრემ და იოანემაც შეიტყვეს მომხდარის შესახებ, მივიდნენ გამოქვაბულთან და იხილეს მხოლოდ ტილოს ნაჭრები, რომელშიც მესია იყო გახვეული. მოწაფეები განაცვიფრა ქრისტეს აღდგომამ და ზოგი ეჭვობდა კიდეც, ვიდრე თავად არ გამოეცხადა მათ.
ქრისტეს აღდგომა და გამოცხადება არის უდიდესი და უეჭველი ფაქტი.
საყურადღებოა, რომ მოციქულები, რომლებიც ქრისტეს მოღვაწეობისას დიდი გულადობით არ გამოირჩეოდნენ, მისი ამაღლების შემდგომ რადიკალურად შეიცვალნენ. არ დარჩენილა წამების არც ერთი ხერხი, მათ წინააღმდეგ რომ არ გამოეყენებინათ წარმართებს. ჩვენს სმენას დღესაც სწვდება ყიჟინი აღტყინებული ბრბოსი, რომელიც მდუღარეს ასხამს და ქვებით ქოლავს შეუდრეკელ მოციქულს, რომელსაც ერთი ნერვიც არ უთრთის სახეზე და ქრისტეს მადლით გასხივოსნებული, უდრტვინველად ტოვებს ამქვეყნიურ სიცოცხლეს.
სწორედ ქრისტეს ამაღლება და მისი გამოცხადება იყო რწმენის გვირგვინი, რომელიც ტალღასავით აღიმართა წარმართული მსოფლიოს თავზე.
იესოს აღდგომის პირველი მოწმე იყო მარიამ მაგდალინელი, შემდეგ კი იგი სხვა ქალებსაც გამოეცხადა, ეჩვენა პეტრესა და იოანეს, ასევე ყველა მოწაფეს, გალილეის მთაზე კი თავის ხუთასზე მეტ მიმდევარს.
ასე გაგრძელდა ორმოცი დღის განმავლობაში. იესო ცხრაჯერ გამოეცხადა თავის მიმდევრებს, მაგრამ მისი სხეული უკვე აღარ ეკუთვნოდა ადამიანურს, მასში უკვე შეიმჩნეოდა არამიწიერი ცხოვრების ხატი და ბოლოს დადგა დრო განშორებისა. იგი თავის მოწაფეებს უკანასკნელად გამოეცხადა იერუსალიმში. წაიყვანა ისინი ბეთანიისკენ და დაუბარა, არ მოსცილებოდნენ იერუსალიმს მანამდე, სანამ სულიწმიდა არ გადმოვიდოდა მათზე. მისცა მათ საბოლოო დარიგება, ხელები მაღლა აღაპყრო, დალოცა და თანდათანობით ამაღლდა ცაში.
აღდგომიდან ორმოცდამეათე დღეს იერუსალიმში ძლიერმა ქარმა დაჰბერა და მოციქულებზე სულიწმიდა ცეცხლის ენების მსგავსად გადმოვიდა; დაიწყეს ლაპარაკი და ღმერთის დიდება სხვადასხვა ენაზე. მაშინ პეტრემ განუმარტა მოციქულებს, რომ ნება ეძლეოდათ იესოსგან, წასულიყვნენ სხვადასხვა ქვეყანაში და მესიის სახელით ექადაგათ ქრისტიანობა.
ისტორიული თვალსაზრისით, ეს იყო ერთობ რთული პროცესი, რომელსაც უამრავი დამაბრკოლებელი გარემოება ახლდა თან ებრაელებისა და წარმართების მხრიდან, რამაც შეიწირა ყველა მოციქული, გარდა იოანესი. მიუხედავად ამისა, ქრისტიანობის ძლევამოსილი სვლის შეჩერება უკვე აღარავის შეეძლო.
ქრისტიანული თემის წევრებს, ჯერ კიდევ რომის იმპერიის აღმოსავლეთის პროვინციების მმართველ გალერიუსის 311 წელს გამოცემული ედიქტით, მიეცათ ლეგალიზებული აღმსარებლის ნება იმ ვითარების გათვალისწინებით, რომ “მათ რიტუალში არ ყოფილიყო შემჩნეული საზოგადოების საწინააღმდეგო ქმედება”.
325 წელს ნიკეის პირველ მსოფლიო საეკლესიო კრებაზე იმპერატორ კონსტანტინე I-ის დასტურით ქრისტიანობა ოფიციალურ სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადდა.